Slachtoffers van mensenhandel

Seksuele uitbuiting (loverboy problematiek) & criminele uitbuiting

Mensenhandel

Mensenhandel is een ernstige vorm van criminaliteit die zich uit in verschillende vormen van uitbuiting. Bij Expertisebureau Lifeline richten wij ons specifiek op seksuele en criminele uitbuiting.

Bij seksuele uitbuiting worden slachtoffers onder dwang of druk gedwongen tot seksuele handelingen. Dit gebeurt vaak door misbruik van hun kwetsbaarheid, waarbij de mensenhandelaar financieel voordeel behaalt.

Criminele uitbuiting werkt op een vergelijkbare manier. Slachtoffers worden hier gedwongen om criminele handelingen te verrichten, zoals het vervoeren van drugs, wapens of andere illegale goederen.

Iedereen kan slachtoffer worden van mensenhandel: zowel meisjes, jongens, vrouwen als mannen. Hoewel het grootste deel van de bekende slachtoffers meisjes zijn, weten wij dat de cijfers onder jongens even hoog liggen. Daarnaast zien we dat mensen met genderproblematiek of LVB-problematiek een kwetsbare doelgroep kunnen zijn.

Bij de meeste slachtoffers zien we dat zij bijvoorbeeld thuis problemen hebben, met niemand kunnen praten, zich alleen voelen, dat er iemand is overleden en dat er extra behoefte aan aandacht is, dat ze aan het zoeken zijn naar hun seksuele identiteit, op internet zoeken naar contact.

Bij criminele uitbuiting zie je vaak dat slachtoffers er ‘in rollen’ door het onbewust plegen van strafbare feiten zoals het wegbrengen van een pakketje met onbekende inhoud, het aannemen van een vape, het wegbrengen van drugs of een pistool. Denk aan de katvangers en uithalers in de haven. Jongeren zitten hierdoor al snel vast in het circuit.

Bij zowel seksuele uitbuiting als criminele uitbuiting kan slachtofferschap en daderschap door elkaar lopen. 

Expertisebureau Lifeline richt zich op seksuele en criminele uitbuiting maar mensenhandel omvat ook:

  • Arbeidsuitbuiting
  • Gedwongen bedelarij
  • Gedwongen orgaanverwijdering
  • Illegale adoptie
  • Gedwongen huwelijken
  • Gedwongen zwangerschappen

    Deze laatste 3 vormen van mensenhandel zijn opgenomen in de EU richtlijn 2024/1712.

Wil je deze pagina liever luisteren? Dat kan, Roberto leest het voor. 

Luister deze pagina
  • Wat doet Lifeline?

In afstemming met jeugdzorgaanbieders/regio’s/ gemeenten kan Expertisebureau Lifeline verschillende vormen van hulpverlening aanbieden waarbij we altijd op maat werken. 

Wij leveren het maatwerktraject in onderaannemerschap of rechtstreeks aan de gemeente. 

Denk hierbij aan:

  • Expertise ontsluiten op gecontracteerde aanbieders in de vorm van consultatie.
  • Brede veiligheid- en casusanalyse, zowel slachtoffer en alle betrokkenen rondom het slachtoffer of dader. 
  • Casusregie; in afstemming met het toegangsteam van gemeente zorgen voor regievoering op deze complexe casussen met als doel effectieve behandeling, organiseren van nazorg en vanuit breder perspectief ook aandacht voor daders en in samenwerking met veiligheidspartners verbanden bloot te leggen om terugval te voorkomen.
  • Hulpverlening gericht op: veiligheid, de-escaleren, verdieping en individuele en contextuele/systemische hulp met als basis Verbindend Gezag® en Geweldloos Verzet.
  • Oudergroepen/ netwerkgroepen; het taboe en isolement doorbreken en vanuit de (h)erkenning en support in deze groep – met als basis Verbindend Gezag® & Geweldloos Verzet en rouw en verlies.

Lees meer bij advies & hulp.

Volg een training over mensenhandel

Handige downloads

Lijst signalen seksuele uitbuiting (pdf)
Lijst signalen criminele uitbuiting (pdf)

Let op: een aantal signalen kan ook aanwezig zijn zonder dat er sprake is van mensenhandel. We spreken dan bijvoorbeeld van seksueel geweld (in afhankelijkheidsrelaties). Dat kan misschien ook huiselijk geweld zijn of eergerelateerd geweld. De aard, (o.a. dwang, uitbuiting, misbruik maken van kwetsbaarheid, financieel gewin), hoeveelheid aan signalen, snelheid van gedragsveranderingen en het strafrechtelijk bewijs, zijn bepalend of het over mensenhandel gaat. Wij werken hierin ook nadrukkelijk samen met de Zorgcoördinator Mensenhandel, AVIM of Zedenpolitie.

  • Seksuele uitbuiting

Soms vallen er opeens dingen op bij een persoon. Iemand verandert in gedrag of kleedt zich anders. In onze signalenlijst staan zaken om op te letten, want het kunnen signalen zijn voor mensenhandel – seksuele of criminele uitbuiting.

De signalenlijst kan je downloaden op deze pagina.

Het onder controle brengen en uitbuiten van een slachtoffer verloopt doorgaans in de navolgende fasen:

(Waar ‘zij’ staat kan je ook ‘hij’ of ‘hen’ lezen)

1: Verliefdheid/ emotioneel contact: de mensenhandelaar vertelt het slachtoffer dat zij heel bijzonder voor hem is en zorgt door aandacht en attentie dat zij zich emotioneel verbonden gaat voelen (gevoelens van verliefdheid creëren ). Bedreigingen en angst ontwikkelen kan ook tot emotionele afhankelijkheid leiden.

Let op: wij zien steeds vaker dat slachtoffers binnen 1-2 dagen gedwongen sekswerk doen of criminele activiteiten verrichten. Deze eerste fase wordt vaak overgeslagen. 

2: Grensverleggingen: de mensenhandelaar ondersteunt, chanteert of dwingt het slachtoffer om grenzen te verleggen waardoor zij snel bruikbaar wordt voor prostitutie of andere criminele activiteiten.

3: Hersenspoeling / indoctrinatie: de mensenhandelaar en zijn systeem leggen steeds meer emotionele druk op het slachtoffer, zorgen voor twijfel en verwarring waardoor het slachtoffer nauwelijks of geen keuzes kan maken of verantwoordelijkheid voor zichzelf kan nemen. Het slachtoffer wordt losgeweekt van de mensen om zich heen.

4: Ultieme gehoorzaamheid afdwingen: de mensenhandelaar dwingt, misbruikt en buit het slachtoffer uit zonder dat deze zich kan verzetten. Anderzijds denkt het slachtoffer dat zij uit liefde de mensenhandelaar ondersteunt bij zijn problemen en keurt alles van hem goed ondanks dat het niet goed voelt of dat zij de relatie zou willen verbreken.

5: Ontmaskering: het slachtoffer begint te onderkennen dat de relatie niet goed is en dat er veel problemen zijn. Er treedt zelfbewustzijn op. De mensenhandelaar zal in deze fase enerzijds veel druk door dreiging en geweld op haar leggen, anderzijds haar proberen te paaien door cadeaus en extra aandacht te geven. Vaak begint de cyclus weer bij fase 1 en zorgt de mensenhandelaar voor meer controle over het slachtoffer.

6: Zelfbehoud:

Het slachtoffer kan de situatie niet meer aan en wil bij de mensenhandelaar weg en uit het criminele systeem stappen. Dit is een gevaarlijke fase aangezien de mensenhandelaar om meerdere redenen haar niet wil laten gaan. Zij zorgt niet meer voor inkomsten maar weet vaak ook veel van de criminele omgeving wat zeer bedreigend voor de mensenhandelaar en zijn systeem kan zijn. Er is hoog gevaar voor het slachtoffer.

7: Losmakingsproces:

Het slachtoffer vlucht en zoekt veiligheid. Het slachtoffer wil een soms lange weg van herstel aangaan.

Bij slachtoffers van mensenhandel – seksuele uitbuiting zien we vaak de volgende gevolgen:

  • verslaving (drugs, alcohol)
  • traumatisering door geweld en schokkende voorvallen
  • verkrachting; seksuele intimidaties
  • dubbelleven (veel liegen)
  • ziekelijk wantrouwen
  • zwangerschap, soms abortus
  • SOA/ HIV
  • karakterverandering, identiteitsaantasting, nooit meer de oude
  • afkeer van eigen lichaam / persoon
  • afhankelijk zijn van anderen; onzeker gedrag
  • angstig blijven, voortdurend bedreigd voelen
  • geen zin meer in leven / doelloos leven / suïcide
  • schulden door leningen, abonnementen
  • moeten verhuizen; afstand doen van eigen omgeving door dreiging en gevaar mensenhandelaar

De term loverboy/lovergirl is verouderd en doet niet geheel recht aan wat er echt plaatsvindt binnen seksuele uitbuiting; heel snel en met veel geweld wordt het slachtoffer uitgebuit. We gebruiken de term loverboy(problematiek) echter nog wel omdat deze bekend is en als zoekterm door zowel ouders / opvoeders en professionals wordt gebruikt. 

  • Definitie slachtoffer mensenhandel - seksuele uitbuiting

Mensen (mannelijk/vrouwelijk/genderneutraal) , die door – indringende – emotionele manipulatie , intimidatie en geweld in een ernstige intensiteit van emotionele afhankelijkheid worden gebracht en daarna tot seksuele handelingen of andere strafbare feitelijkheden bewust of onbewust worden gedwongen die bij de dader zorgen voor financieel gewin.

  • Criminele uitbuiting

Soms vallen er opeens dingen op bij een persoon. Iemand verandert in gedrag of kleedt zich anders. In onze signalenlijst staan zaken om op te letten, want het kunnen signalen zijn voor mensenhandel – seksuele of criminele uitbuiting.

De signalenlijst kan je downloaden op deze pagina.

Vormen van criminele uitbuiting

  1. Gedwongen diefstal

Misschien wel de meest herkenbare vorm van criminele uitbuiting. Het gaat vaak om minderjarigen of volwassenen die diefstallen of overvallen plegen in het bijzijn of in opdracht van anderen.

  1. Gedwongen bedelarij

Kwetsbare personen worden gedwongen om te bedelen of losse bloemen of andere (kleine) goederen te verkopen. Deze personen worden vaak op afstand in de gaten gehouden.

  1. Drugshandel en productie:
  • Drugs smokkelen

Iemand moet drugs van locatie A naar locatie B brengen met alle risico’s van dien.

  • Drugs handelen

Het kan zijn dat de uitgebuite persoon al in een uitbuitingssituatie zit en dat drugshandel de volgende stap is. Of dat de uitgebuite persoon eerst vrijwillig in de drugshandel is gestapt, maar dat eruit stappen niet wordt toegelaten.

  • Drugs produceren

Gedwongen worden om henneptoppen te knippen of synthetische drugs te produceren. Ook kan het zijn dat een persoon bijvoorbeeld vanwege schulden vrijwillig een hennepkwekerij is begonnen. Criminelen waarmee deze persoon in zee is gegaan, willen vervolgens niet dat de productie van hennep stopt. Hierbij slaat de vrijwilligheid om in dwang.

  1. Katvangers en moneymules

Katvangers worden gebruikt om een auto aan te schaffen, bankrekening te openen of bedrijf te starten. Zo wordt de werkelijke eigenaar buiten beeld gehouden van de justitiële autoriteiten.

Moneymules sluizen via eigen de rekening zwart geld door naar andere bankrekeningen.

Social media is het middel waardoor de meeste jongeren in aanraking komen met een mensenhandelaar. Via social media heeft de mensenhandelaar een groot bereik in weinig tijd. Daarnaast voelt het contact via social media vaak veiliger voor de jongeren dan direct fysiek contact.

Maar denk ook aan:

  • Via ‘vrienden’
  • (Speciaal) onderwijs
  • Woongroepen
  • Jeugdzorg Plus
  • Jeugddetentie

Vooral de jeugdzorgketen is een bron van kwetsbare jongeren waar mensenhandelaren actief in ronselen.

Wetgeving

Er is een belangrijk wetsbeginsel met betrekking tot criminele uitbuiting. Dit is het ‘non-punishment beginsel’. Het non-punishmentbeginsel maakt het mogelijk om de slachtoffers van mensenhandel niet te bestraffen voor de strafrechtelijke gedragingen die zij onder dwang hebben begaan.

 

Het ‘non-punishmentbeginsel’ kent 4 doelstellingen:

  1. Bescherming van slachtoffers tegen vervolging en bestraffing voor onder dwang gepleegde delicten.
  2. Geen chantagemiddel meer van de mensenhandelaar.
  3. Erkenning van slachtofferschap.
  4. Bescherming van slachtoffers tegen secundaire victimisatie.
  • Definitie slachtoffer mensenhandel - criminele uitbuiting

Mensen (mannelijk/vrouwelijk/genderneutraal) , die door – indringende – emotionele manipulatie , intimidatie en geweld in een ernstige intensiteit van emotionele afhankelijkheid worden gebracht en daarna tot criminele handelingen of andere strafbare feitelijkheden bewust of onbewust worden gedwongen die bij de dader zorgen voor financieel gewin.

Luister naar informatie over criminele uitbuiting